6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında düzenlenmiş olan sınai mülkiyet hakları; marka, patent, tasarım ve faydalı model gibi buluşların, yeniliklerin, yeni tasarımların ve buluş, tasarım ve marka sahibi adına tescil edilmesini sağlayan haklardır.

Tasarım Nedir?

Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.

Ürün ise bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade eder.

Tasarım Hakkı Nasıl Korunur?

Tasarımların korunabilmesi için öncelikle “tasarım” ve “ürün” tanımlarına uyması gerekmektedir. Tasarım korumasında, iki veya üç boyutlu ürünlerin bütünü veya parçasıyla ilgili dış görünüm dikkate alınır. Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapma amacıyla öneride bulunamaz.

Tasarımlar, Kuruma başvuru yapılarak tescil edilmiş olması halinde “tescilli tasarım”, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde başvuru sahibinin tercihine bağlı olarak “tescilsiz tasarım” olarak korunur. Bir tasarım yenilik ve ayırt edici nitelik şartlarını taşıması halinde 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunuyla sağlanan haklardan yararlanır.

Tasarım Hakkının Korunması İçin Gerekli Kriterler

Yenilik Unsuru: Bir tasarımın, “tescilli tasarım” ise başvuru veya rüçhan tarihinden önce; “tescilsiz tasarım” ise tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce; dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olmasını ifade eder.

Ayırt Edicilik Unsuru: Bir tasarımın bilinçli bir tüketici üzerinde bıraktığı genel izlenim ile “tescilli tasarım” için başvuru veya rüçhan tarihinden önce, “tescilsiz tasarım” için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce, kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenim arasında bir farklılık olmasını ifade eder.

Koruma Kapsamı Dışında Olan Tasarımlar Nelerdir?

Tasarım ve ürün tanımına dahil olmayan, yenilik ve ayırt edicilik niteliğine sahip olmayan tasarımlar ve ürünün teknik fonksiyonunun zorunlu kıldığı görünüme sahip olan tasarımlar ve bunların yanında tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün, başka bir ürüne mekanik olarak monte edilmesi veya bağlanması için belirli biçim ve boyutlarda üretilmesi zorunlu olan tasarımlar, hükümranlık alametleri ile bu kapsam dışında kalmasına rağmen ancak kamuyu ilgilendiren, dini, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içeren tasarımlar koruma kapsamı dışındadır.

Tasarım Tescil Başvurusu Nasıl Yapılır?

Başvurunun nasıl yapıldığını aşağıda sizin için hazırladığımız video üzerinden izleyebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=CMHIXY4ii_w

Tasarımlar Kaç Yıl Süreyle Korunur?

Tescilli bir tasarımın yasal koruması, başvuru tarihinin kesinleşmesiyle başladığı gibi, başvuru tarihi aşağıdaki bilgilerin Kuruma sunulduğu tarih itibariyle kesinleşir:

·         Başvuru sahibinin kimlik bilgileri.

·         Tasarıma ilişkin görsel anlatımlar.

Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 5 yıl olup bu koruma süresi, tescilin beşer yıllık dönemler halinde yenilenmesi suretiyle 25 yıla kadar uzatılabilir.

Tescilsiz tasarımların koruma süresi ise, koruma talep edilen tasarımın Türkiye’de kamuya ilk sunum tarihten itibaren 3 yıl olup bu koruma süresi için bir yenileme ve uzatma mümkün değildir.

Bunun yanında tasarım tescili, başvuru sahiplerine ulusal bir koruma sağlamaktadır. Türkiye’de tescil edilmiş bir tasarım sadece Türkiye sınırları içerisinde korunur.

Tasarım Tescilinin veya Başvurusunun Konu Olabileceği Hukuki İşlemler Nelerdir?

Tasarım başvurusu ya da tescili; devir, miras yolu ile intikal Lisans Rehin ve teminat gibi hukuki işlemlere konu olabilir.

Tasarım Hakkının Kapsamı ve Sınırları

6769 Sayılı Kanun’un 59/1 maddesinde de düzenlendiği üzere, tasarımdan doğan haklar münhasıran tasarım sahibine ait olup, üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunamazlar.

Tescilsiz tasarımlarda ise bu koruma daha dar ve sınırlıdır. 59. maddenin 2. Fıkrasında da düzenlendiği üzere, tescilsiz tasarım; sahibine birinci fıkrada belirtilen fiilleri engelleme hakkını sadece korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınması hâlinde verir.

Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller

6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 81. maddesine göre aşağıda belirtilen fiiller tasarım hakkına tecavüz sayılmaktadır.

a) Tasarım sahibinin izni olmaksızın bu Kanun hükümlerine göre koruma kapsamındaki bir tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün aynısını veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerini üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme yapmak için öneride bulunmak, ticari amaçla kullanmak veya bu amaçlarla bulundurmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak.

b) Tasarım sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek.

c) Tasarım hakkını gasp etmek.

Tasarım hakkı sahibi, tasarım hakkına yönelik olarak bu maddede sayılan tecavüzlerden dolayı hukuk davası açma hakkına sahiptir.

Tasarım Hakkı Sahibi, Tasarımdan Doğan Hakları Ne Zaman Kullanabilir?

Tasarım Başvurusu, 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 65. maddesine uygun şekilde tescil edilerek yayımlandığı takdirde; tescil sahibi, tasarım hakkına yönelik olarak 81. Maddenin 1. fıkrasında sayılan tecavüzlerden dolayı hukuk davası açma hakkına sahiptir. Bununla beraber, tasarım hakkına tecavüz sayılan bir eylemde bulunan, başvuru ve kapsamından haberdar edilmişse başvurunun yayımlanmış olmasına bakılmayacaktır. Yine tecavüz eyleminde bulunan kötü niyetli olduğuna mahkeme tarafından hükmolunursa yayımdan önce de tecavüzün varlığı kabul edilir.

Tasarım Hakkına Tecavüz Halinde Tazminat Davaları

Bir sınai mülkiyet hakkına tecavüz sayılan fiilleri işleyen kişiler, hak sahibinin zararını tazmin etmekle yükümlü olup, sınai mülkiyet hakkına tecavüz edilmesi durumunda, hakka konu ürün veya hizmetlerin, tecavüz eden tarafından kötü şekilde kullanılması veya üretilmesi, bu şekilde üretilen ürünlerin temin edilmesi yahut uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürülmesi sonucunda sınai mülkiyet hakkının itibarı zarara uğrarsa, bu nedenle ayrıca bir manevi tazminat istemi mümkündür.

Hak sahibi veya sahipleri, sınai mülkiyet hakkı ihlali iddiasına dayanarak tazminat davası açmadan önce, delillerin tespiti ya da açılmış tazminat davasında uğramış olduğu zarar miktarının belirlenebilmesi için, sınai mülkiyet hakkının kullanılması ile ilgili belgelerin, tazminat yükümlüsü tarafından mahkemeye sunulması konusunda karar verilmesini de mahkemeden talep edebilir.

Tasarım Hakkı İhlallerinde Cezai Yaptırım Gündeme Gelebilecek midir?

2009 yılı öncesinde, 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK hükümleri uyarınca, başkasının tescilli tasarımını taklit eden, tasarımın taklit edilmesi sonucunda üretilen malları satan, ithal veya ihraç eden, ticari amaçla elde bulunduranlar hakkında, tasarım sahibinin Cumhuriyet Savcılığına şikâyette bulunması sonucunda, güvenlik güçlerince taklit mallara el konularak, suçlular hakkında Savcılık tarafından bir kamu davası açılıyordu.

Ancak, Anayasa Mahkemesinin, KHK ile suç tanımlanamayacağı gerekçesiyle ilgili KHK hükümlerini iptal etmesi üzerine, kanun koyucu, 22/06/2004 kabul tarihli, 5194 Sayılı Kanun’un 7. maddesi ile bu boşluğu doldurmaya çalışmış ise de 10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile 554 Sayılı KHK yürüklükten kaldırılmış ve tasarımlar için herhangi bir ceza hükmü de düzenlenmemiştir. Sonuç olarak, bugün itibariyle, tasarım hakkı ihlallerinde cezai yaptırım söz konusu değildir.

Tasarım İptali ve Hükümsüzlük Davaları

Tasarım iptali ve hükümsüzlük davaları yetkili bir mahkeme tarafından tasarım tescili hükümsüz kılınabilir. Sınai Mülkiyet Kanununa göre hükümsüzlük sebepleri aşağıdaki gibidir:

• Tasarımın, Kanunda yer alan tasarım ve ürün tanımlarına uymaması (m.55/1,2)
• Tasarımın yeni ve ayırt edici nitelikte olmaması (m.56, 57)
• Tasarımın kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı olması (m.58/4-a)
• Ürünün teknik fonksiyonun zorunlu kıldığı görünüm özellikleri içermesi (m.58/4-b)
• Tasarımın başka bir ürüne mekanik olarak monte edilebilmek veya bağlanabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilmek zorunda olması (m.58/4-c)
• Tasarımın Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamında belirtilen işaretlerin, armaların, amblemlerin, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içermesi (m.58/4-ç)
• Başvurunun Kanunda belirtilen korumadan yararlanacak kişiler kapsamına girmeyen gerçek veya tüzel kişilerce yapılması (m.64/6-c)
• Başvurunun kötü niyetli olduğunun ve bir fikri veya sınai mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımını oluşturduğunun ispat edilmesi (m.77/1-a)
• Tasarımın gerçek hak sahibinin başkası olması (m.77/1-b) Sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki bir tasarımın başvuru tarihinin tescilli tasarımdan önce olmasıdır (m.77/1-c)

Tasarımın Gaspı

Tasarım başvurusu gerçek hak sahibi olmayan bir kişi tarafından yapılmış veya tasarım bu kişi adına tescil edilmişse veya tescilsiz tasarım gerçek hak sahibi olmayan bir kişi tarafından kamuya sunulmuşsa, gerçek hak sahibi olduğunu iddia eden kişi, tasarım hakkından doğan diğer hak ve talepleri saklı kalmak kaydıyla, tasarım sahipliğinin kendisine devredilmesini veya tasarım sahibi olarak tanınmayı mahkemeden talep edebilir.

Buna ilişkin talepler, tescilli tasarımın yayımlandığı tarihten veya tescilsiz tasarımın kamuya sunulduğu tarihten itibaren üç yıl içinde ileri sürülmemesi hâlinde düşer. Ancak gerçek hak sahibi olmayan kişinin kötü niyetli olması hâlinde hak düşürücü süre uygulanmaz.

Tasarım Hakkı İhlali Halinde Tazminat Davası Açma Hakkı

Tasarım başvurusunun bültende yayımlanmasıyla birlikte, başvuru sahibi, tasarım hakkına yönelik tecavüzlerden dolayı hukuk davası açma hakkına sahiptir. Tecavüz eden, başvurudan veya kapsamından haberdar edilmişse, başvurunun yayımlanmış olmasına bakılmaz. Tecavüz edenin kötü niyetli olduğuna mahkeme tarafından hükmolunursa, yayımdan önce de tecavüzün varlığı kabul edilir.

Tescilsiz tasarımlar için, tasarım kamuya sunulduğu takdirde, hak sahibi, tasarım hakkına yönelik ihlallerden dolayı dava açmaya yetkilidir.

Tasarım Hakkına Tecavüz Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Haller

Tasarım hakkına tecavüz sayılan fiiller aşağıdaki gibidir:

• Tasarım sahibinin izni olmaksızın bu Kanun hükümlerine göre koruma kapsamındaki bir tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün aynısını veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerini üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme yapmak için öneride bulunmak, ticari amaçla kullanmak veya bu amaçlarla bulundurmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak,
• Tasarım sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek,
• Tasarım hakkını gasp etmek.
• Koruma kapsamındaki tasarımın tescilli olduğuna ilişkin kaydın ürün, ambalaj veya fatura üzerine konulmamış olması, bu maddede sayılan fiilleri tasarım hakkına tecavüz olmaktan çıkarmaz.

Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;

Marka Hakkı, Marka Tescili, Marka Olabilecek İşaretler ve Marka Davaları

Patent, Patentlenebilirlik Kriterleri ve Patent Davaları

İnternet Ortamında Haksız Rekabet