Telif Hakkı

Telif Hakkı, korunan eserin yaratılmasında öncü rol oynayan kişinin (muhatabın) haklarının korunmasına yönelik kanunlardan oluşan bir haktır. Telif Hakkı, özgün yaratımların, yayınlanmış belgelerin ve diğer türlerinin hak sahibinin izni olmadan kopyalanmasına, dağıtılmasına veya değiştirilmesine izin vermeyen koruma hakkıdır. Telif Hakkının temel amacı, hak sahibinin, yaratılan eserinin kopyalanması veya diğer şekillerde kullanılması sırasında hesap çara hak kazanmasıdır. Telif hakkının önemli bir parçası olan telif hakkı ücretleri, eserin kopyalanması veya dağıtılması sırasında doğrudan yaratıcıya ödenir ve bu ücretler, telif hakkının korunmasının bir parçası olarak kabul edilir. Telif hakkı, tüm dünyada farklı şekillerde korunmaktadır. Her ülke, telif hakkının korunmasının bir parçası olan kanunların kendilerine özgü biçimlerde uygulanmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Örneğin, Avrupa Birliği, telif hakkının korunması için Avrupa Yasa Tasarısı‘nı çıkarmıştır. Telif hakkının korunmasına ilişkin kanunlar, birçok ülkede farklı biçimlerde uygulanmaktadır. Örneğin, ABD‘de, telif hakkının korunması, federal ve eyalet seviyelerinde uygulanan kanunlarla sağlanmaktadır. ABD, telif hakkının korunmasını sağlamak için telif hakkının korunmasını sağlayan yasalara sahiptir. Telif hakkının korunması, her ülkede farklı biçimlerde uygulanmaktadır. Ancak, her ülkede ortak olan unsurlar, hak sahibinin, yaratılan eserinin kopyalanması veya diğer şekillerde kullanılması sırasında hak kazanması ve telif hakkı ücretleri gibi önemli unsurlardır. Telif hakkının korunmasının önemi, her ülkede farklı şekillerde anlaşılmaktadır. Ancak, her ülkede ortak olan önemli bir unsurdur ki, telif hakkının korunması, yaratıcıların ve hak sahiplerinin çalışmalarını koruması ve onların emeklerinin karşılığını alması için gereklidir. Telif hakkının korunmasının sağlanması, yaratıcının çalışmalarına, kültüre ve topluma katkıda bulunmasını sağlamaktadır.

Telif Haklarının Korunma Süresi

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Madde 26 uyarınca; Eserin mülkiyetinden doğan haklar, eserin umuma arzı ile başlar. Yazarın yaşamı boyunca ve ölümünden itibaren 70 yıl sürer. Tüzel kişiler için bu süre, eserin kamuya açıldığı tarihten itibaren 70 yıldır. Koruma süresinin sona ermesi ile eser sahibinin mali hakları sona erer ve eser sahibinin izni olmaksızın kullanılabilir.

Telif Hakkı: Eser Sahibinin Hakları

Eser sahibinin yani eseri meydana getirenin hakları manevi ve mali (ekonomik) haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu yazıda eser sahibinin dijital ortamlarda ihlal edilmesi mümkün olan manevi ve mali yetkilerine yer vermektedir.

Eser Sahibinin Manevi Hakları

1. Eseri Topluma Sunma Yetkisi

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunumuzda, umuma arz salahiyeti olarak düzenlemiş bu yetki, bir eserin topluma arzedilip edilmemesini, yayımlanma zamanını ve tarzını munhasıran eser sahibinin tayin edebileceğini açıkça kanunun 14. Maddesinde düzenlemektedir. bütünü veya esaslı bir kısmı alenileşmemiş olan, yahut ana hatları her hangi bir suretle henüz umuma tanıtılmayan bir eserin muhtevası hakkında ancak o eserin sahibinin bilgi verebileceği de ilgili maddenin devamında yer almaktadır.

2. Eser Sahibinin Adının Belirtilmesi

Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 15. maddesinde düzenlenmiş olan eser sahibinin adının belirtilmesi yetkisi,  eser sahibinin adının eserde yer almasını kapsadığı gibi eserin kullanıldığı her yer ve durumda açıkça belirtilmesini de kapsamaktadır.  Eser sahibinin kendisine tanınan bu yetkiden de sözleşmeyle feragat etmesi mümkün olmadığı gibi bu yetkinin ihlal edilmesi de bir manevi tazminat sebebidir.

3. Eserde Değişiklik Yapılmasını Yasaklama Hakkı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 16. maddesinde düzenlenmiş olan bu yetkinin de internet ortamında ihlali sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Yasal düzenlemeye göre, eser sahibinin izni olmadıkça eserde veyahut eser sahibinin adında kısaltmalar, ekleme ve başka değiştirmeler yapılamaz.

Eser Sahibinin Ekonomik Hakları

1. İşleme Hakkı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanununca sadece eser sahibine verilen bu hak manevi hakların aksine sözleşmeyle devredilebilir yetkidir. Kanundaki düzenlemeye göre ise bir eserden, onu işlemek suretiyle faydalanma hakkı münhasıran eser sahibine aittir.

2. Çoğaltma Hakkı

Eserlerin aslında ikinci bir kopyasının çıkarılması ya da eserin işaret, ses ve görüntü nakil ve tekrarına yarayan, bilinen ya da ileride geliştirilecek olan her türlü araca kayıt edilmesi, her türlü müzik ve ses kayıtları ile mimarlık eserlerine ait plan, proje krokilerin uygulanması da çoğalma sayılır.

Çoğaltma hakkı, bilgisayar programının geçici çoğaltılmasını gerektirdiği ölçüde, programın yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi ve depolanması fiillerini de kapsar.

3. Yayma Hakkı

Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını, kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı münhasıran eser sahibine aittir. Bu yetkinin de fiziksel veya dijital yollarla eser sahibinin izni dışında kullanılması bir telif hakkı ihlalidir.

4. Topluma İletim Hakkı

FSEK m. 25’in yeni düzenlenmesi ile umuma iletim, bir eserin veya çoğaltılmış nüshalarının radyo, televizyon veya herhangi diğer bir teknik usulle toplumun kullanımına ve yararlanmasına sunulmasıdır.

Telif Hakkı İhlali

Telif hakkı ihlali, telif hakkı kanunları tarafından korunan eserlerin çoğaltılması, değiştirilmesi, yayınlanması veya dağıtılması sürecinde meydana gelen her türlü haksız kullanımdır. Telif hakkı ihlali, telif hakkının sahibi olan kişinin, yayıncının veya diğer telif hakkının sahiplerinin haklarının ihlal edilmesi anlamına gelmektedir. Telif hakkı ihlalleri, çoğunlukla farkında olmadan veya kasıtlı olarak ihlal edilebilmektedir. Telif hakkı ihlalleri, telif hakkının sahibinin hakkının gözetilmesi ve korunması amacıyla çeşitli yasalar tarafından korunmaktadır. Bu yasalar, telif hakkının sahibinin haklarının koruması ve korunması için çeşitli medya aracılığıyla korumalara ve cezai yaptırımlara yönelik önlemler içermektedir. Telif hakkı ihlalleri, telif hakkının sahibinin haklarının ihlali anlamına geldiğinden, telif hakkı ihlallerinin cezalandırılması gerekmektedir. Telif hakkı ihlallerinin cezalandırılması, çoğunlukla telif hakkının sahibinin haklarının ihlal edildiği durumlarda yapılmaktadır. Telif hakkı ihlallerinin cezalandırılması, kanunların öngördüğü telif hakkı ödemeleri, cezai yaptırımlar veya hapis cezaları gibi çeşitli yaptırımlar içerebilmektedir. Telif hakkı ihlalleri, telif hakkının sahibinin haklarının gözetilmesi ve korunması amacıyla çeşitli yasalar tarafından korunmaktadır. Bu yasalar, telif hakkının sahibinin haklarının korunması ve korunması için çeşitli medya aracılığıyla korumalara ve cezai yaptırımlara yönelik önlemler içerebilmektedir. Telif hakkı ihlallerinin önlenmesi ve telif hakkının sahibinin haklarının korunması amacıyla, çeşitli yasalar telif hakkı ihlallerine karşı önlemler almayı ve cezai yaptırımlar uygulamayı kapsamaktadır.

Telif Haklarının Devri

Telif hakkının devri ile eser/ürünün tüm kullanım hakları devralan tarafından kullanılabilir. Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, sözleşme konusu haklar kısmen veya tamamen üçüncü kişilere devredilebilir. Telif hakkının devri sonucunda eser sahibinin ürün/eser ile ilgili hakları mal varlığından kalkacak ve devralan mutlak hakka sahip olacaktır. Sözleşmede hakkın devredildiği kişiye ilişkin özel bir hüküm yoksa eser sahibinin mülkiyetinden doğan bu hak, eser sahibi sıfatıyla devralan tarafından kullanılabilir. FSEK m. 52 kapsamında telif sözleşmelerinin yazılı olması gerektiği gibi, telif sözleşmelerine konu olan mali hakların da sözleşmede ayrıca belirtilmesi gerekmektedir. Yazarın çoğaltma ve yayma hakkını üçüncü bir kişiye devretmesi ve diğer haklarını saklı tutması da mümkündür.