İhaleye Fesat Karıştırma Suçu (TCK 235)

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamusal faaliyetlerin dürüstlük ilkesine uygun olarak yürütülmesini ve serbest rekabet ortamının korunmasını sağlamayı amaçlayan bir suçtur. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 235. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, ihaleye fesat karıştırma suçunun cezası üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, bazı ağırlaştırıcı veya hafifletici hallerde ceza değişebilir. Örneğin, ihaleye fesat karıştırma suçunun cebir veya tehdit kullanmak suretiyle işlenmesi halinde cezanın alt sınırı beş yıldan az olamaz. İhaleye fesat karıştırma suçunun işlenmesi sonucunda ilgili kamu kurumu veya kuruluşu açısından bir zarar meydana gelmemiş ise, ceza bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına indirilebilir.

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu adına yapılan ihalelerde veya kamu kurumları aracılığıyla yapılan ihalelerde hukuka aykırı davranışlarla ihale sürecini veya sonucunu etkilemek veya engellemek suçudur. Bu suçun işlenmesi için zarar doğması şart değildir, zarar doğması ihtimali yeterlidir. Bu suçun koruduğu hukuki değer, kamunun maddi ve mali yararları ile kamu idaresine ve görevlilerine duyulan güven ve itibardır.

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu adına yapılan tüm ihaleleri kapsar. Bunlar arasında mal veya hizmet alım veya satımı, kiralama, yapım ihaleleri, artırma veya eksiltmeler sayılabilir. Ayrıca kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum veya kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler, vakıflar, dernekler veya kooperatifler adına yapılan ihaleler de bu suçun konusu olabilir.

İhale sürecinin tamamlanması ve sözleşmenin imzalanması sonrasında gerçekleşen hukuka aykırılıklar ise TCK’nın 236. maddesinde düzenlenen “edimin ifasına fesat karıştırma” suçunu oluşturur.

İhaleye Fesat Karıştırma Suçu: Unsurları

İhaleye fesat karıştırma suçu, soyut tehlike suçu niteliğindedir. Bu nedenle, suçun oluşması için zarar doğması ihtimalinin bulunması yeterlidir. Zararın gerçekleşmesi ise cezanın artmasına neden olur.

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu adına veya kamu kurumları aracılığıyla yapılan ihale süreçlerine hukuka aykırı olarak müdahale edilmesi veya engellenmesi şeklinde işlenebilir. Suçun koruduğu hukuki yarar, kamu idaresinin güvenilirliği, kamunun maddi ve mali çıkarları ve serbest rekabet ortamının sağlanmasıdır.

İhaleye fesat karıştırma suçu, faili herkes olabilecek genel bir suçtur. Ancak, hileli davranışlarla ihaleye fesat karıştırma eylemi sadece ihale sürecinde görev alan kamu görevlileri tarafından işlenebilir. Diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulabilir.

İhaleye fesat karıştırma suçu, seçimlik ve bağlı hareketli bir suçtur. Bu nedenle, ihale süreçlerindeki her usule veya hukuka aykırı davranış ihaleye fesat karıştırma suçunu oluşturmaz. Ancak, TCK 235’te sayılan seçimlik ve bağlı hareketlerden biri işlenirse suç meydana gelir. Bu hareketler şunlardır:

Hileli Davranışlarla İhaleye Fesat Karıştırma

Hileli davranışlarla ihaleye katılma yeterliğine sahip olan veya olmayan kişilerin ihaleye katılımını engellemek veya sağlamak, teklif edilen malların niteliklerini değiştirmek veya gizli bilgilere ulaşmak suçun bu halini oluşturur. TCK 235/b suçun bu halini düzenlemektedir.

Hileli davranışlarla ihaleye fesat karıştırma suçunun unsurları şunlardır:

• Failin, kamu kurum veya kuruluşları veya özel hukuk tüzel kişileri tarafından yapılacak bir ihaleye katılan veya katılmayan bir kişi olması,
• Failin, ihale sürecinde veya sonucunda hileli davranışlarda bulunması,
• Failin, bu davranışlarıyla ihale sonucunu etkilemeyi amaçlaması.

Tekliflerle İlgili Gizli Bilgilere Başkalarının Ulaşmasını Sağlamak

Bu suç, Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesinin b bendinde düzenlenmiştir.

Tekliflerle ilgili gizli bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak suçu, kamu ihaleleri veya özelleştirme işlemleri sırasında, bu işlemlere ilişkin gizli bilgileri yetkisiz kişilere vermek veya açıklamak şeklinde işlenir. Bu suçun faili, kamu görevlisi veya kamu görevlisi gibi hareket eden kişi olabilir. Bu suçun mağduru ise devlet veya kamu kurumu olur.

Bu suçun oluşması için, failin tekliflerle ilgili gizli bilgilere sahip olması ve bu bilgileri yetkisiz kişilere vermesi veya açıklaması gerekir. Gizli bilgilerin niteliği ve kapsamı, ihale veya özelleştirme işleminin özelliğine göre değişir. Gizli bilgilerin verilmesi veya açıklanması, ihale veya özelleştirme işleminin sonucunu etkileyecek veya rekabeti bozacak nitelikte olmalıdır.

Bu suçun cezası, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, failin bu suçu kendisi veya başkası için menfaat sağlamak amacıyla işlemesi halinde, ceza yarı oranında artırılır. Ayrıca, failin kamu görevinden çıkarılması da söz konusu olabilir.

İhaleye veya İhale Sürecindeki İşlemlere Katılımı Engellemek

İhaleye veya ihale sürecindeki işlemlere katılımı engellemek, Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesinin c bendinde düzenlenen bir suçtur. Bu suç, ihaleye katılmak isteyen veya katılan kişilerin, cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da hukuka aykırı diğer davranışlarla, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin ihaleye veya ihale sürecindeki işlemlere katılmalarını engellemeleri halinde gerçekleşir.

Bu suçun mağduru, ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olan ve ihaleye veya ihale sürecindeki işlemlere katılmak isteyen kişilerdir. Bu suçun faili ise, ihaleye katılan ya da katılmak isteyen kişilerdir. Bu suçun oluşması için, failin fiilinin ihale sürecini etkilemesi yeterlidir. İhale sürecinin sonucunun değişmesi veya zarar meydana gelmesi şart değildir.

Bu suçun cezası, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, bu suçun cebir veya tehdit kullanmak suretiyle işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı beş yıldan az olamaz. Ayrıca, kasten yaralama veya tehdit suçunun nitelikli hallerinin gerçekleşmesi durumunda, bu suçlar için de ayrıca cezaya hükmolunur.

Bu suç, kamu kurumu veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet alım veya satımına ya da kiralamaya ilişkin ihaleler ile yapım ihalelerine fesat karıştırma suçu ile birlikte işlenebilir. Bu durumda, her iki suç için de ayrı ayrı cezalandırma söz konusu olur.

İhale Şartlarını veya Fiyatı Etkilemek İçin Anlaşma Yapma

İhaleye katılmak isteyen veya katılan kişilerin ihale şartlarını ve özellikle fiyatı etkilemek için aralarında açık veya gizli anlaşma yapmaları, Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesinin d fıkrasında ihaleye fesat karıştırma suçu olarak tanımlanmıştır. Bu suç, kamu yararına yapılan ihalelerde serbest rekabet ortamını bozmakta ve kamu zararına neden olmaktadır.

Bu suçun oluşması için, faillerin ihaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olmaları gerekmez. Yeter ki, ihale şartlarını veya fiyatı etkilemek amacıyla anlaşma yapsınlar. Anlaşmanın açık veya gizli olması da fark etmez. Örneğin, ihaleye katılacak kişilerden birinin diğerlerine teklif vermeme karşılığında para vermesi, bu suçun işlenmesi için yeterlidir.

Bu suçun cezası, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, eğer anlaşma sonucunda kamu kurumu veya kuruluşları aleyhine bir zarar doğmamışsa, verilen hapis cezasının ertelenmesi veya adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.

Bu suçun önlenmesi için, ihale süreçlerinin şeffaf ve denetlenebilir olması, ihale komisyonlarının bağımsız ve tarafsız çalışması, ihaleye katılacak kişilerin ehliyet ve yeterliliklerinin objektif kriterlere göre belirlenmesi, ihale şartnamelerinin hukuka uygun ve rekabeti engellemeyecek şekilde hazırlanması gerekmektedir.

İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Cezası (TCK 235)

İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu adına yapılan ihale süreçlerine hukuka aykırı olarak müdahale edilmesi ve böylece kamu yararının zarar görmesi veya tehlikeye atılmasıdır. İhaleye fesat karıştırma suçu, sadece kamu görevlileri tarafından değil, herkes tarafından işlenebilir. Ancak, kamu görevlilerinin bu suça iştirak etmeleri halinde ayrıca görevi kötüye kullanma suçu nedeniyle de cezalandırılırlar.

Bu fiillerin herhangi birini işleyen kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Eğer fiil cebir veya tehdit kullanmak suretiyle işlenirse, cezanın alt sınırı beş yıldan az olamaz. Eğer fiil sonucunda kamu kurumu veya kuruluşu açısından bir zarar meydana gelmemiş ise, ceza bir yıldan üç yıla kadar indirilebilir.

İhaleye fesat karıştırma suçu için verilecek ceza, işlenen harekete ve failin durumuna göre değişiklik gösterir. TCK 235’te belirlenen cezalar şöyledir:

• Hileli davranışlarla ihaleye fesat karıştırma: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezasıdır.
• Gizliliği ihlal ederek ihaleye fesat karıştırma: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezasıdır.
• Anlaşarak ihaleye fesat karıştırma: 2 yıldan 4 yıla kadar hapis ve 10000 güne kadar adli para cezası
• Cebir veya tehdit kullanarak ihaleye fesat karıştırma: 3 yıldan 6 yıla kadar hapis ve 15000 güne kadar adli para cezasıdır.
• Hukuka aykırı diğer davranışlarla ihaleye fesat karıştırma: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezasıdır.

İhaleye Fesat Karıştırma Suçu: Zamanaşımı ve Şikayet

İhaleye fesat karıştırma suçu, şikayete tabi bir suç değildir. Bu nedenle, savcılık bu suçu resen soruşturmakla yükümlüdür. Şikayete tabi olmadığı için de şikayet etmek için herhangi bir süre sınırı yoktur.

İhaleye fesat karıştırma suçu, TCK 66/1-e maddesi uyarınca 8 yıllık dava zamanaşımı süresine tabidir. Ancak, bu süre zararın doğduğu tarihten itibaren başlar ve en fazla 12 yıla kadar uzayabilir. Ayrıca, TCK 66/1-d maddesi uyarınca cebir veya tehdit yoluyla işlenen ihaleye fesat karıştırma suçlarında dava zamanaşımı süresi 15 yıl olup en fazla 22.5 yıla kadar uzayabilir.

İhaleye Fesat Karıştırma Suçu: Görevli Mahkeme

İhaleye fesat karıştırma suçu ile ilgili yargılama yapma görevi asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilmektedir. Suçun işlendiği yerde asliye ceza mahkemesinde dava görülecektir.

İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Yargıtay Kararları

Yargıtay, ihaleye fesat karıştırma suçu ile ilgili olarak verdiği kararlarda, suçun unsurlarını, delillerini, zamanaşımını ve benzer suçlarla ilişkisini açıklamıştır. Bu kararlardan bazıları şunlardır:

Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2018/2240 E., 2021/6771 K. sayılı kararında, ihaleye fesat karıştırma suçunun sübutu halinde 5237 sayılı TCK’nin 6459 sayılı Yasa’nın 12. maddesiyle değişik 235/3-b maddesi kapsamında düzenlendiği, bu suçun söz konusu maddede öngörülen cezasının üst sınırı itibarıyla aynı Kanun’un 66/1-e maddesinde belirtilen 8 yıllık asli dava zamanaşımı süresine tabi olduğu belirtilmiştir.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2011/5-104 E., 2011/183 K. sayılı kararında, TCK’nin 53/5. maddesinin uygulanmamasının kazanılmış hak niteliğinde olduğu, bu nedenle aleyhe temyiz bulunmadığı takdirde sanık hakkında hak yoksunluğuna hükmedilemeyeceği ifade edilmiştir.

Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2016/100 E., 2016/106 K. sayılı kararında, ihaleye fesat karıştırma suçu ile rüşvet suçu arasındaki ilişki incelenmiş ve rüşvet verme veya alma eyleminin ihaleye fesat karıştırma eylemini kolaylaştırması halinde TCK’nin 43/1. maddesi uyarınca zincirleme suç hükümlerinin uygulanacağı vurgulanmıştır.

Ceza hukuku ile ilgili daha fazla yazımızı okumak için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.

AVUKAT DESTEĞİ