İnternet Ortamında Marka Hakkı İhlalleri

Fikri Mülkiyet veya IP  bir kişinin telif hakkıyla korunan eseri olarak da bilinen fikri mülkiyet, zihnimizin yarattıkları ile ilgilidir. Telif hakkıyla korunan eserler arasında kitaplar, filmler, müzik ve yazılımlar bulunur. Telif hakkı sahibi, çalışmalarını kullanma veya satma konusunda münhasır hakka sahiptir. Bir telif hakkını ihlal etmek, telif hakkı sahibinin izni olmadan eserleri kopyalamak, kopyalarını yapmaktır. Teknoloji hızla ilerlediği ve telif hakkıyla korunan materyalin izinsiz kopyalanması için daha fazla yol getirdiğinden, günümüz dünyasında bu önemli bir sorundur.

Fikri mülkiyetin ahlaki durumu tartışmalıdır; bununla birlikte, bazıları tüm mülkiyet biçimlerinin ahlaki sonuçları olduğuna inanmaktadır.

Çoğu ülkedeki yasalar, işin içinde para varsa, telif hakkı ihlalini bir hırsızlık eylemi olarak kabul eder. Bu şekilde -diğerlerinde olduğu gibi- kanunların etik bir temeli vardır. Bir eserin telif hakkının ihlali, materyalleri izinsiz olarak kopyalanıp çevrimiçi paylaşıldığında satışlarını kaybeden taklitçi işletmeler için de gelir kaybına neden olur.

Fikri Mülkiyet Hakkı İhlali

Bir markanın, tasarımın, patentinin ve telif hakkının hak sahibinin rızası olmadan yasadışı kullanımı, üretimi, satışı, satışa sunulması, genellikle fikri mülkiyet ihlali fikri mülkiyet hırsızlığı olarak tanımlanır.

Fikri mülkiyet haklarının gerekli ve uluslararası korunması için gerekli yasal düzenlemelerin bulunmasına rağmen, OECD, yani Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı , ürün ticaretinin sahte olduğunu, kaçakçılık ve kalpazanlık 500 milyar doları aşıyor
Türkiye’de ise taklit, sahte ve kaçak ürün ticareti 20 milyar doların üzerinde tahmin edilmesiyle birlikte fikri mülkiyet haklarına yönelik yeterli farkındalık çalışmalarının eksikliği ve taklit ürün satışına yönelik etkin mücadelenin yapılamıyor olması nedeniyle gerçeğin çok daha altında olan tahminlerdir.

En basitinden marka hakkının ihlal edilmesi durumunda marka hakkı sahibi hukuki yollara başvurabilecektir. Marka hakkına tecavüz edilmesinin hem cezai hem de hukuki sonuçları vardır. Tecavüzün tespitinin ardından marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler uygulanacak olup suçun niteliğine bağlı olarak 1-3 yıl hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası ile kişilerin cezalandırılması öngörülmüştür. Tecavüz eyleminden zarar görmüş olan marka hakkı sahipleri maddi ve manevi tazminat davası da açabilecektir.

Ancak bu konuda yeterli çalışma, duyarlılık ve farkındalık çalışmalarının eksikliği nedeniyle ne yazık ki aşağıda açıkladığımız zararlar sürekli şekilde doğmaya devam etmektedir.

Taklit, Korsan ve Sahte Ürün

Taklit ürün, ambalajı da dahil olmak üzere, izinsiz şekilde hak sahibinin aynı veya benzer bir ürünü için tescilli markası veya esas yönleri itibariyle bu markadan ayırt edilemeyen bir markayı taşıyan, bu yolla Sınai Mülkiyet Kanunu vb. mevzuat hükümleri uyarınca güvence altına alınan hakkı ihlal eder nitelikteki eşyayı, ifade eder.

Korsan ürün, diğer taraftan , telif hakkı telif hakkı veya komşu haklar veya tasarım hakkı hükümlerine uygun olarak izinsiz olmadan kopyalanan veya kopya içeren ürünler anlamına gelir. 5846 sayılı fikri ve sanatsal eserlere ilişkin kanun uyarınca eser sahibi veya eser sahibi tarafından yetkilendirilmiş kişi üretim hakkının sahibidir. Bu ürünler, teknolojinin yaygınlığı nedeniyle fiziksel veya dijitalleştirilebilir.

Telif Hakları

Telif hakları, eser sahibinin; fikir ve sanat eserleri kanununda yer alan herhangi bir eseri yaratan kişinin hususiyetini taşıyan ürünler üzerinde yasal olarak korunan haklarıdır. Telif haklarının doğumu için fikir ve sanat eserleri üzerindeki hakların, eserin meydana gelmesiyle birlikte doğması nedeniyle; marka, patent ve tasarımlarda gereken tescil işlemine gerek görülmemektedir.

1948 Tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilmiş olan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 27’inci maddesiyle koruma altına alınan eser sahibinin telif hakları, aynı zamanda korunması gereken bir insan hakkıdır. Ülkemizde eser sahibinin telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunmaktadır. Yürürlüğe giriş tarihi 1 Ocak 1952 olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, ilk yürürlüğe giriş tarihi bakımından eski olmakla birlikte, birtakım değişikliklere ve eklemelere uğrayarak günümüze kadar gelmiştir.

Türkiye’de İnternet Ortamında Telif Haklarının Korunması

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca eser sahibi, eseri meydana getiren kişidir ve eseri yaratan kişi, eserin oluşturulması ile birlikte eser üzerindeki ekonomik ve manevi hakların da sahibi olmaktadır.

Yine sahibinin, eser üzerindeki manevi haklarının devri mümkün değil iken; mali haklarının sözleşme yoluyla devredilmesi veya lisans verilmesi mümkündür. Bununla beraber henüz oluşturulmamış veya tamamlanmamış eserler üzerindeki hakların devrine veya lisanslanmasına yönelik sözleşmeler geçerli olmayacaktır. Bunun tek istisnası ise bir sonraki adımında eser olabilecek bilgisayar programlarının hazırlık aşamasıdır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca bir eserin, sahibinin izni olmaksızın her türlü görüntü, ses veya işaret iletimini sağlayan cihazlar aracılığıyla işlenmesi, çoğaltılması, yayımlanması halinde eser sahipliğinden doğan haklar ihlal edilmiş sayılır. Bu hakların ihlalleri ise özellikle internet ortamında izinsiz yapılan paylaşımlar ve eser sahibinin izni olmaksızın yapılan çoğaltma ve yayımlar ile son yıllarda yaygın bir hale gelmektedir.

Bir yazarın kitabının izinsiz bir web sayfasında yayınlanması halinde yazarın bu hakkının ihlali için başvuracağı kanun Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur. Zira yazarın kitabının izinsiz bir web sayfasında yayınlanması halinde; eserin umuma arz edilmesi hakkı ve çoğaltma yetkisi ihlal edilmiş olacaktır.

Sınaî Mülkiyet Hakkı Nedir?

Sınai mülkiyet hakkı (industrial property right) ise başta patent, marka ve tasarım gibi hakları kapsayan bir üst kavram olmakla beraber, sanayi alanında buluşlar ile marka ve ticaret unvanı gibi ayırt edici ad ve işaretleri taşıyan ürünlerin üretim, satış ve satışa arzını belirli sürelerle hak sahiplerinin tekeline bırakmaktadır.

Marka Nedir?

Marka, bir ticari malın tanıtımı, benzer mallardan ayrılması amacıyla, söz konusu ürünü simgeleyen, resim, imge, harf ve benzeri işaretlerden oluşan ibaredir. Bununla beraber marka, ayırt edici bir işaret olarak işletmenin bütününü temsil etmeye yarar. Markanın temel işlevleri; kaynak gösterme, garanti ve reklam işlevleridir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve uluslararası antlaşmalar gereği yabancı ülke vatandaşları marka tescili için başvuru yapabilirler.

Patent Nedir? 

Sınırlı bir süre ve yer için patent sahibine, üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engellemek amacıyla tanınan tekel haklarıdır. Bu hakkın kullanımının buluş sahibine ait olduğunu gösteren belgeye ise Patent Belgesi denir.

Patent Belgesi, buluş sahibinin izni olmadan başkalarının patentli ürünü ticari olarak izinsiz olarak; üretmesini, kullanmasını, satmasını, ithal veya ihraç etmesini engeller.

Tasarım Nedir?

Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür. Tasarımcı ise korumaya konu olan tasarımı tasarlayan kişiyi ifade eder.